متون کلاسیک نیازمند بازآفرینی از منظر اسطوره شناسی معاصر
نشست «ضرورت بازتولید متون کهن ادب فارسی در دوران معاصر» عصر امروز در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب تهران با حضور مهدیه الهی قمشه‌ای، حمیدرضا نویدی‌مهر و محمدرضا یوسفی برگزار شد. یوسفی، نویسنده کودک و نوجوان در این نشست گفت: موضوع بحث من ارزشی نیست و اهمیت را به اسمترار می‌دهم. اگر ما سراغ متون کهن خودمان نرویم، کشورهای دیگر این کار را انجام می‌دهند. چنانچه به تازگی در ژاپن و چین می‌بینیم آن‌ها بر اساس شاهنامه برای بچه‌هایشان سریال می‌سازند یا کوئلیو نکیمیاگر» را با رویکر به آثار مولانا می‌نویسد.
نویسنده کتاب «اگر بچه رستم بودم» افزود: پژوهشگران در عرصه متون کهن نباید خود را در بستر تکراری نگاه تطبیقی به دام بیندازند. همه کدهایی که از روی «الیاد و ادیسه» هومر ساخته شده بر اساس نگاه اسطوره شناسی مدرن خلق شده و به همین جهت بازآفرینی آن‌ها از متون کلاسیکشان ماندگار است. درست مانند همان کاری که فردوسی در عصر خود انجام داد. فردوسی سراغ داستان‌های پهلوانی رفت چرا که علاقه شخصی و ذوق ادبی‌اش را به درستی دریافت.
این نویسنده ادامه داد: هر نویسنده‌ای سبکی دارد. مهم این است که او به عنوان یک هنرمند قریحه خودش را تشخیص دهد. یکی از داستان‌های واقعی و رئال خوشش می‌آید و دیگری از داستان‌های سورئال. فردوسی هم به توصیه یکی از دوستانش که او نیز می‌دانست فردوسی با داستان‌های پهلوانی انس و الفت بیشتری دارد، به خلق داستان‌های پهلوانی پرداخت.
صاحب کتاب «شازده کرگدن» اضافه کرد: هر چه به معنای حرفه‌ای با یکی از متون(مشخصاً شاهنامه یا تاریخ بیهقی) بیشتر آشنا شویم، نظریه یونگ و مبحث کهن الگوهای او را می‌توانیم به عنوان کلید ورود به این متون به عاریه بگیریم و قبول کنیم انسان‌ها به شکل ژنتیک کهن الگوهای خود را دوست دارند و آن‌ها را باور می‌کنند. پس هر ملتی به بازآفرینی کهن الگوهای خود نیاز دارد و علاقه‌مند به شنیدن آن‌هاست.
ادب کهن فارسی درسی اخلاق و مبتنی بر قران است
مهدیه الهی قمشه‌ای در این نشست با اشاره به این‌که ادبیات کهن فارسی، فضیلت اخلاق، برگرفته از قرآن و درس زندگی است، گفت: من روی آثار مولانا کار کرده‌ام. او در دفتر اول مثنوی می‌گوید: «گر خدا خواهد نگفتند از بطر/پس خدا بنمودشان عجز بشر» و این نگاه در جای جای آثار او دیده می‌شود. کلام شاعر کلام الهی است و شاعران به دنبال سخنان حقیقی انبیا بوده‌اند. نظامی به این مفهوم اشارتی دقیق‌تر دارد و می‌سراید: «نگهداریم چراغی را به چندین اوستادی/چراغی را در این طوفان بادی».
وی گفت: ادبیات ما جنبه وحدت دارد و زیربنایش اخلاق است. پشتوانه داستان‌های ما ایمان به خداست. ادبیات عرفانی ما سرشار از یاد خدا، خیال خدا و به قول سعدی سلام خداست. آنچه جامعه به آن نیاز دارد در جامعه خواهد ماند.
95 درصد پژوهش‌ها بازتولیدند
یوسفی به اشاره به این موضوع که در نمایشگاه کتاب تهران 95 درصد داستان‌هایی که بر اساس متون کهن نوشته می‌شوند، بازتولدند، گفت: بازآفرینی در عرصه متون کهن دشوار است. برخی از نویسندگان ساختار اصلی داستان‌ها تغییر نمی‌دهند. عنصری به نام «دیدگاه» در داستان وجود دارد که اگر نویسنده آن را تغییر دهد کارش در حوزه باآفرینی تعریف می‌شود. نویسنده در این سبک ساختار داستان را رها می‌کند و صرفاً از تم داستان الهام می‌گیرد. نمونه این نوع کار «سمفونی مردگان» اثر عباس معروفی است که نویسنده از داستان هابیل و قابیل الهام گرفته است.
نویسنده کتاب «نامه‌هایی به آقا غوله» توضیح داد: بسیاری از اشخاص علاقه‌مند به ادبیات کار بازآفرینی را برمی گزینند. «نامه خسروان» نخستین متن ساده شده از شاهنامه بود که در عهد قاجار با شمارگان هزار نسخه با چاپ رسید و هنوز هم در کتابخانه‌ها وجود دارد. از آن زمان تا کنون 6هزار ساده نویسی از شاهنامه فردوسی داشته‌ایم.
حمیدرضا نویدی‌مهر در آخر این نشست گفت: بازنویسی متون کهن به دهه 30 بازمی‌گردد. احسان یارشاطر، مهدی آذریزدی و چند تن دیگر این کار را شروع کردند.
نشست «ضرورت بازتولید متون کهن ادب فارسی در دوران معاصر» عصر امروز 15 اردیبهشت ماه در سرای اهل قلم بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
منبع خبرگزاری کتاب ایران
