تذکرۀ
میخانه
نویسنده
: عبدالنبی فخرالزمان قزوینی
به
اهتمام : احمد گلچین معانی
تذکره‌ی میخانه شامل تراجم احوال ساقی‌نامه سرایان و
ساقه‌نامه‌های ایشان است که عبدالنبی فخرالزمانی قزوینی در سال 1028 هجری تألیف آن
را به پایان رسانید و نخستین بار به‌سال 1926 میلادی در لاهور به اهتمام پرفسور
محمد شفیع به طبع سنگی رسیده است ، این کتاب در سال1340 به تصحیح احمد گلچین معانی
به زیور طبع آراسته شد .
باید
دانست که در زبان فارسی تذکرۀ الشعرا
بسیار نوشته شده است ولی تذکرۀ
میخانه خصوصیات چندی دارد که در تذکره های
دیگر نیست، با وجود این تذکرۀ میخانه و
همچنین مولف آن عشر عشیر شهرتی را که
مستحق آن بوده است را نیافته است .
خصوصیات ممتاز میخانه
مولف حالات شعراء را مفصل تر از تذکره های دیگر ذکر کرده است ، در تراجم اکثر شعراء نکات زیر را درمدٌ نظر داشته است :
1-
نام و نسب وتخلص شاعر ، اطلاعات راجع به آباء
و اجداد او، قابلیت علمی و رتبۀ شعر او ، سیر و سیاحت شاعر ، ذکر اینکه در خدمت و ملازمت کدام شاه امیر بود ، با مولف
ملاقات کرده است یا نه ، ذکر اینکه اطلاعات ومعلومات دربارۀ زندگانی شاعر را از
خود او با از دوستان و کسان او بدست آورده است ، ذکر اینکه در وقت ملاقات با
مولف سن شاعر در چه حدودی بوده است ،
دیوانی ترتیب داده بوده است یا نه ، تفضیل
منظومات شاعر با ذکر تعداد ابیات او و بیان
اینکه آیا آن منظومات را دیده است
یا خیر ،تاریخ وفات شاعر ، مدفن شاعر ، نمونه ساقی نامه یا کلام منظوم دیگر شاعر . کمتر تذکرۀیی دیده می شود که
مولف آن این اهتمام را برای ضبط احوال
شعراء کرده باشد.
2
– مولف حالات شعرا را از ماخذ صحیح و مستند
گرفته است ،(برای توضیحات بیشتر به مطالعه ی کتاب تذکرۀ میخانه بپردازید)
3-
سلاست بیان مولف ، مولف تراجم شعراء را با زبان سلیس و صاف بیان کرده
است واز تکالیف منشیانه دوری جسته است.....
4-
مولف هزارها اشعار فارسی را در میخانه محفوظ کرده است ....
5-
تراجم بعضی شعراء را بجز میخانه در دیگر
جا ندیده ام (بجز دوستی سمرقندی درویش جاوید )و ادامه مطلب با مطالعه همان کتاب.
6-
تفصیلات راجع بقدر دانی شعرا، مولف قدردانی شاهان و امراء معاصر ایران و هند و دکن
را از شعر و شعراء بی واسطه یا با واسطه
ذکر کرده است .
پرفسور محمد شفیع مقدمه جامعی راجع بتذکرۀ میخانه و خصوصیات آن و سوانح زندگی
مولف و تصنیفات و تالیفات دیگر او ،وجمع و تلفیق
ساقی نامها ، و وصف خمر و ذکر ساقی
در اشعار فارسی و عربی بربان اردو بر نسخه چاپ لاهور مرقوم داشته اند که ترجمه آن در این کتاب آمده است .
به
گفته ی احمد گلچین معانی ، این
کتاب به مدت 25 سال نایاب بوده است
و ایشان به دلیل بار ادبی این کتاب شیفته آن گشته و با استفاده از نسخ خطی و کمک
از کتابهای ادبی دیگر آن را دوباره تالیف نموده اند .
تذکرۀ میخانه دارای هزار صفحه و کتاب بسیار
ارزنده ای است .هر علاقمندی به ادبیات و
شعر پارسی باید حداقل یک بار آن را مطالعه کند.
